Zo af en toe zie ik een tv-programma waarin het over iemands persoonlijke financiën gaat. En afgelopen week zag ik toevallig een aflevering waarbij een voormalige topsporter als een soort budgetcoach andere topsporters helpt om grip te krijgen op hun geld. Het was een bijzonder inkijkje in de portemonnee van het rijkere deel van de wereldbevolking. In dit geval ging het over een Amerikaanse zwemmer die miljoenen had verdiend aan sponsorgelden en door wat onhandige acties aan lager wal was geraakt. Het was een typisch voorbeeld van iemand die last had van levensstijlinflatie en hulp nodig had om financieel de zaken weer op de rails te zetten. In dit artikel bespreek ik het fenomeen levensstijlinflatie en deel ik wat tips hoe je dit kunt herkennen, voorkomen en terugdraaien.
Levensstijlinflatie: wat is het?
Kort samengevat is levensstijlinflatie de situatie waarin je uitgaven meegroeien met je inkomen. Het geruststellende is dat het in ieder huishouden voor komt en zeker niet altijd negatief is. Maar wanneer dit fenomeen ongemerkt blijft voortduren, dan is dat een belemmering voor het bereiken van andere (financiële) doelen. Daarom is het goed om het begrip te kennen en geregeld je eigen financiën tegen het licht te houden.
Het is iets wat vaak ongemerkt gebeurt: je gaat wat meer verdienen, maar aan het eind van de maand is het salaris gewoon op. Ergens is de salarisverhoging uitgegeven, maar het is niet meer te achterhalen voor welk doel het is gebruikt. Amerikaanse bloggers gebruiken voor levensstijlinflatie vaak de term ‘lifestyle creep’. Dat geeft mooi weer hoe het vaak met onze financiën gaat: bepaalde geldgewoonten of uitgaven sluipen er ongemerkt in. Toch is dat niet nodig.
Normaal gesproken groeit je inkomen met je leeftijd en werkervaring mee.
We starten vaak met een inkomen dat op of rond het minimumloon ligt. Door salarisverhogingen en CAO-loonstijgingen groeit ons salaris in de loop van de jaren. Uiteindelijk ontvangen we ons hoogste inkomen wanneer we de leeftijdscategorie bereiken tussen de 45 en 55 jaar (bron: cbs). Daarna daalt ons inkomen; vaak doordat we minder gaan werken of zelfs eerder stoppen met werken. En daar speelt levensstijlinflatie een belangrijke rol.
Wat zijn de gevolgen ervan?
Wanneer je net begint met werken, zijn we inkomsten én uitgaven nog laag. Misschien heb je gespaard voor grote uitgaven. Wanneer je inkomen gaat stijgen, dan groeien de uitgaven vaak wel mee en niet de hoogte van je spaarinleg. Levensstijlinflatie zorgt er eigenlijk voor dat je ‘arm’ blijft, ondanks een hoger inkomen. Het begrip ‘arm’ is hier uiteraard relatief bedoeld. Met een hoog inkomen kunnen we ons allerlei luxe en comfort veroorloven, maar dat voorkomt vervolgens dat we andere doelen weten te bereiken.
Je geeft dus meer geld uit, vanwege het simpele feit dat het er is. Natuurlijk bestaat er onderscheid tussen de verschillende soorten uitgaven.
Moeten we levensstijlinflatie altijd proberen te vermijden?
Een belangrijk deel van onze inkomsten geven we uit aan noodzakelijke en nuttige dingen. Het Nibud publiceert hier geregeld nieuwe cijfers over. In 2019 was een huishouden met een modaal inkomen meer dan de helft van het inkomen (55%) aan vaste lasten kwijt. Maar dat bericht liet ook nog iets anders naar voren komen: huishoudens met een inkomen op bijstandsniveau deden het iets beter: zij waren ‘slechts’ iets meer dan 50% kwijt aan vaste lasten. Hoewel het inkomen lager is, blijft er verhoudingsgewijs meer geld over voor andere dingen.
De levensstijlinflatie van de midden- en hogere inkomens is goed te verklaren. Een hoger inkomen biedt de mogelijkheid om een (groter) huis te kopen of meer geld te besteden aan gezonder voedsel. Dat leidt tot hogere uitgaven, maar ook tot meer comfort of een betere gezondheid. Maar dat geldt niet voor alle uitgaven. Nieuwe auto’s of verre vakanties leiden niet per se tot een gelukkiger of gezonder leven, maar dit zijn wel vaak uitgaven waarin de hogere inkomens meer geld uitgeven dan huishoudens met een lager inkomen. De grafiek hieronder laat duidelijk zien dat hogere inkomens meer geld aan vakanties uitgeven.
Doordat ons inkomen in de meeste gevallen heel geleidelijk stijgt, bestaat er altijd de kans dat ook de uitgaven aan minder belangrijke zaken geleidelijk meestijgen. Dat zou je ongemerkte levensstijlinflatie kunnen noemen. En daar valt geld te besparen.
Hoe voorkomen we ongemerkte levensstijlinflatie?
Er zijn een paar eenvoudige tips die voorkomen dat je ongemerkt meer blijft uitgeven nadat je inkomen is gestegen. Het begint met je bewust worden dat het fenomeen bestaat en dat iedereen er in een bepaalde mate mee te maken heeft. Na de eerste stap volgen acties om de inflatie bewust tegen te gaan en zelfs terug te draaien.
1. Koppel je inkomen los van je uitgaven
Door een maandbudget te maken, zorg je voor inzicht in je inkomsten en uitgaven. Je weet dan wat je maandelijks nodig hebt om je vaste lasten te betalen en de boodschappen te doen. Wanneer je al het geld dat je niet voor de vaste maandelijkse kosten nodig hebt op een spaarrekening te zetten, koppel je inkomen en uitgaven los van elkaar. Je houdt dan structureel geld over dat niet meer op je betaalrekening staat.
2. Verhoog je spaarinleg bij iedere salarisverhoging
Een volgende simpele stap is om iedere stijging in ons inkomen in te zetten om extra te sparen. Zo voorkom je dat dit geld ongemerkt opgaat. Soms stijgt ons inkomen maar een paar euro of enkele tientallen euro’s, maar het gaat om het principe en niet om de hoogte van het bedrag.
3. Controleer je uitgaven regelmatig
Het is een van de belangrijkste manieren om grip op je geld te krijgen: controleer regelmatig waar je je geld aan uitgeeft. Dat geldt ook (juist?) voor de huishoudens met een hoger inkomen. Juist omdat er meer geld beschikbaar is, bestaat de kans dat het gemakkelijker wordt uitgegeven.
Wanneer je onnodige uitgaven ontdekt is het gemakkelijker daarmee te stoppen. Dat geldt vooral voor lidmaatschappen of abonnementen op producten die je nauwelijks of niet gebruikt.
Vergeet niet om het bespaarde bedrag bij te schrijven op je spaarrekening 😉
4. Wees je bewust van het Diderot-effect
Diderot was een Franse filosoof die een fraaie nieuwe mantel cadeau kreeg. Dat was reden om zijn oude weg te gooien. Maar het leidde er ook toe dat hij ongeveer zijn hele interieur ging aanpassen aan de mooie nieuwe mantel. Uiteindelijk zou hij hebben gezegd dat hij ‘eigenaar was van zijn oude mantel, maar slaaf van zijn nieuwe’ omdat hij zich in de schulden had gestoken om het nieuwe interieur te kunnen betalen.
Moraal van het verhaal? De ene uitgave lokt de andere uit. En de ING heeft er een leuk artikeltje over geschreven.
Dit verschijnsel heeft alles met levensstijlinflatie te maken. Met het kopen van bijvoorbeeld een boot ben je er niet. Daar komen automatisch kosten voor onderhoud, verzekering, ligplaats enz. bij. Een boot kopen kan dan ook maar beter een heel bewuste beslissing zijn.
5. Maak plannen voor de toekomst
Zolang sparen een doel op zich blijft, zal het je niet al teveel voldoening geven. Maar wanneer het onderdeel wordt van een groter plan, zal het veel gemakkelijker gaan. Sparen is eigenlijk het gevolg van ‘beneden je stand‘ leven. En het maakt het mogelijk om nieuwe plannen te maken.
Wanneer je in staat bent om je uitgaven niet meer mee te laten stijgen met je inkomen, dan ontstaat vroeg of laat bijvoorbeeld de mogelijkheid om minder te gaan werken, of zelfs eerder te stoppen. Je zou kunnen overstappen naar een baan waarmee je misschien minder verdient, maar wat je meer uitdaging biedt.
Kortom, het tegengaan van onbewuste levensstijlinflatie is de manier om je toekomstplannen te realiseren.
Ben jij hier bewust mee bezig?
Wil je meer lezen?
Ik heb al eerder op andere sites gereageerd op dit onderwerp. Ook heb ik er zelf al eens over geschreven. Het is en blijft dan ook een interessant onderwerp. Mijn ervaring is dat ik nu, op mijn 52e, een soort setpoint heb bereikt. De term setpoint wordt veel gebruikt bij mensen die op dieet gaan, het is het gewicht dat bij je past en waarbij je niet meer maar ook niet minder moet gaan eten (even heel kort samengevat). In de eerste jaren van mijn loopbaan ging mijn salaris steeds omhoog en kwam er een groter huis, kon ik een auto betalen, iets vaker op vakantie, betere spullen kopen. Op een gegeven moment was het goed hoefde ik niet nog meer of mooier of beter of vaker (op vakantie), ondanks mijn nog steeds stijgende salaris. Maar misschien is dat omdat ik ben gaan sparen en vooruit ben gaan kijken naar ‘later’ wanneer ik minder wil werken en eerder wil stoppen. Misschien is dat ook wel omdat ik gewoon tevreden ben met wat ik heb en geen materiele zaken (meer) nastreef.
Dat is mooi omschreven Stella.
Ik denk ook dat het vasthouden van wat jij het setpoint noemt, alleen echt succesvol lukt wanneer het samengaat met tevreden zijn en de gewoonte doorbreken van blijven consumeren.