‘Pinnen graag, het liefst contactloos maar niet contant.’ Ons betaalgedrag is de laatste maanden sterk veranderd. Terwijl we tien jaar geleden nog meer dan de helft van onze betalingen in de winkel contant afrekenden, is dat nu wel anders. Er wordt zelfs nagedacht over het afschaffen van contant geld. Dat zou wel voor wat problemen zorgen. Zo zijn er, ook in Nederland nog steeds duizenden mensen zonder bankrekening. In Groot Brittannië zijn dat er al meer dan een miljoen. Die groep zou dan worden buitengesloten van alle economisch verkeer. En dat kan natuurlijk niet. Iedereen moet boodschappen kunnen doen. Iedereen een bankrekening bij de centrale bank zou dit probleem oplossen. En het biedt nog wat voordelen. De commerciële banken vinden het niet zo’n goed idee..
Hoe ons betalingsverkeer is veranderd
Het overgrote deel van onze betalingen gaan natuurlijk via de bank. Dat wordt het girale betalingsverkeer genoemd. Het is veilig, goedkoop, snel en (weten we sinds kort) schoon.
Contante betalingen (chartaal betalingsverkeer) kennen ook heel wat voordelen. Het is eigenlijk net zo snel en direct en bij een stroomstoring zou je toch je kaas kunnen betalen. Verder is contant geld anoniem. Pin betalingen zijn altijd te achterhalen.
Sinds de komst van het contactloos betalen in Nederland (2015) is het aantal digitale betalingen sterk gestegen. In dat jaar was er ook voor het eerst sprake van een gelijk aantal digitale betalingen als contante transacties. En nu is vooral het contactloos betalen de meest gebruikte vorm van afrekenen. Meer dan 60% van de betalingen bestaat uit pin of contactloos betalen.
Waarom is een bankrekening bij de centrale bank nodig?
Ons geldstelsel kent twee soorten geld.
Het geld dat bij de bank op de rekening staat heet ook wel privaat geld. De centrale bank geeft contant geld uit. Dit noemen we ook wel publiek geld. Wanneer je contant geld opneemt, dan wissel je dus privaat geld om voor publiek geld. Die mogelijkheid geeft ons als consumenten vertrouwen in het bancaire systeem. Dat geldt vooral in tijden van crisis.
En daarin is deze crisis dus een beetje bijzonder, omdat contante betalingen nu dus worden afgeraden vanwege de kans op besmetting (waar overigens nog geen bewijs voor is gevonden).
Het plan voor een bankrekening bij de centrale bank is gebaseerd op een paar ideeën.
Ten eerste verziet de overheid iedere inwoner standaard van een betaalrekening. Daarmee voorkom je dat de groep personen zonder rekening ook in de toekomst wordt uitgesloten van het economisch verkeer. Er is weinig fantasie voor nodig om in te zien dat we in de toekomst alleen nog maar meer digitaal gaan betalen.
Ten tweede zou een bankrekening bij de centrale bank, het Nederlandse bancaire systeem minder gevoelig maken. We hebben hier drie grootbanken die het overgrote deel van ons betalingsverkeer verzorgen. Wanneer een van de drie failliet gaat, hebben we toch een probleem. En dat is zacht uitgedrukt.
Die enorme afhankelijkheid kan worden teruggedrongen door een bankrekening van ‘Vadertje Staat’.
Het voorkomt de situatie die nu is ontstaan. Banken zijn te groot en te belangrijk om failliet te gaan en worden in tijden van crisis gesteund door de overheid belastingbetaler. Daardoor is er nu in feite sprake van ‘private winsten en publieke lasten.’
Andere banken niet enthousiast
Het viel te verwachten dat de commerciële banken niet heel enthousiast zijn over dit voorstel. Waarom niet?
De bank gebruikt geld dat op een spaarrekening staat om leningen te verstrekken. Jouw euro wordt niet direct aan mij uitgeleend, maar met jouw euro wordt tot wel 20 euro uitgeleend. Dit heet geldcreatie en in dit artikel leg ik precies uit hoe het werkt. Wanneer er een niet-commercieel alternatief komt voor de bankrekening, dan geeft dit ons als consumenten keuzevrijheid. Veel veiliger dan je spaargeld op het Binnenhof parkeren wordt het niet.
De commerciële banken zitten niet echt te wachten op een overheidsinitiatief op dit vlak. Toch heeft de Nederlandsche Bank aangegeven wel in te zijn voor een experiment. Een dergelijke rekening zou dan samengaan met het invoeren van digitaal centralebankgeld (CBDC).
Mocht je nieuwsgierig zijn geworden naar die plannen, lees dan eens het rapport van de WRR. Het zijn 301 pagina’s, maar dan ben je ook helemaal op de hoogte.
Zou jij er voor kiezen om je spaargeld onder te brengen bij de centrale bank?
Wil je meer lezen?
Hallo Budgetman, goede post, over dit onderwerp lees ik, tot mijn verbazing, erg weinig. Ikzelf betaal nagenoeg alles contant, behalve inderdaad mijn vaste lasten. Ik doe dit vanwege privacyredenen, ik ken relatief veel mensen die bij een bank werken, het is mogelijk om met een enkele druk op de knop iemands hele uitgavepatroon te zien, op welk tijdstip ben je waar, wat heb je gekocht, hoeveel geld geef je waar aan uit? Mij stuit dat erg tegen de borst.
Omdat je post met name gaat over een centrale bank, hoe zie jij dit centrale-bank-concept in samenhang met privacy?
Met vriendelijke groet,
Rick
Dag Rick,
Privacy wordt misschien wel ons kostbaarste bezit. En ik verwacht niet dat een rekening bij de centrale bank daar veel aan gaat bijdragen. De plannen die er nu liggen voorzien ook in digitaal centralebankgeld. Daarmee worden de transacties alsnog in een systeem opgeslagen, alleen dan bij de overheid. Ik weet niet of onze privacy daarmee per se verbetert.
Ik ben er geen voorstander van. De kosten van zo’n bank betalen we met zijn allen, er is geen impuls om zuinig aan of efficient te doen. Gratis bestaat niet. Ik zie de dure McKinsey’s al weer binnenvaren.
Ook ben ik niet overtuigd van hoe goed de service zal zijn. Bestaande banken hebben al een uitgebreid palet aan diensten die constant verbeterd worden. Een rekening van de staat zal dus vooral “voor erbij” zijn en de totale kosten aan bankieren alleen maar verhogen.
Aan de andere kant is er voor de huidige commerciële banken ook geen echte prikkel om verstandige keuzes te maken en echt klantgericht te werken. Alle Nederlandse banken zijn inmiddels ’too big to fail.’