Het nieuws is vooral niet eentonig de laatste tijd. Zelfs hier in het ‘zonnige zuiden’ haalt het internationale nieuws de lokale krant. Deze website is geen plaats voor politieke statements of opinies, maar het nieuws meldt geregeld ontwikkelingen over een komende handelsoorlog. Nu weten we in grote lijnen vaak wel wat handelsoorlogen zijn, maar ik heb het een en ander nog wat uitgezocht. En vooral wat de gevolgen voor een huishouden kunnen zijn.
Wat is een handelsoorlog eigenlijk?
Een handelsoorlog klinkt een beetje als iets uit een geschiedenisboek, maar het is een vrij actueel en relevant fenomeen. Simpel gezegd is een handelsoorlog een economische strijd tussen twee of meer landen, waarbij ze elkaar proberen te dwarsbomen door handelsbelemmeringen zoals invoertarieven (belastingen op geïmporteerde goederen), quota (een limiet op de hoeveelheid van een product wat mag worden ingevoerd), of andere restricties. Het idee is vaak om de eigen economie te beschermen tegen buitenlandse concurrentie, maar dat gaat niet zonder gevolgen.
Waarom beginnen landen aan een handelsoorlog?
Landen starten meestal een handelsoorlog om hun eigen industrieën te beschermen. Stel dat een land vindt dat zijn staalindustrie bedreigd wordt door goedkoop geïmporteerd staal uit het buitenland (fictief voorbeeld natuurlijk). Dan kan het beslissen om hoge invoertarieven op dat buitenlandse staal te zetten, zodat het duurder wordt en mensen eerder voor lokaal staal kiezen. Dat klinkt logisch. Maar de andere kant van de medaille is dat het land dat getroffen wordt door die tarieven vaak terug slaat met eigen maatregelen. En zo ontstaat de soms vicieuze cirkel van een handelsoorlog.
Wat zijn de risico’s van een handelsoorlog?
Naast hogere prijzen (want uiteindelijk betaalt de consument voor de hogere tarieven) en economische onzekerheid zijn er nog andere risico’s. Handelsoorlogen kunnen leiden tot een vertraging van de economische groei, omdat internationale handel een belangrijke motor is voor veel economieën. Als landen minder met elkaar handelen, kan dat leiden tot minder investeringen en innovatie.
Bovendien kunnen handelsoorlogen spanningen tussen landen verhogen en dat kan grotere politieke conflicten veroorzaken of bevorderen. En onzekerheid zorgt dat bedrijven minder snel geneigd zijn om nieuw personeel aan te nemen of te investeren in groei. Dat heeft weer effect op de arbeidsmarkt en de economische vooruitzichten. Straks een voorbeeldje.
Zijn er ooit succesvolle handelsoorlogen geweest?
Het korte antwoord: zelden. Handelsoorlogen hebben vaak meer negatieve dan positieve effecten. In sommige gevallen kan een land tijdelijk voordeel behalen door een sector te beschermen, maar op de lange termijn blijken de kosten vaak hoger dan de baten.
Een bekend voorbeeld is de Smoot-Hawley Tariff Act uit 1930 in de Verenigde Staten, die bedoeld was om de Amerikaanse economie te beschermen tijdens de Grote Depressie. In plaats daarvan leidde het tot vergeldingsmaatregelen van andere landen, een sterke daling van de wereldhandel en, volgens veel economen, een verergering van de economische crisis. Niet echt een succesverhaal, zo lijkt het.
Toch is het beeld iets genuanceerder. Sommige economen stellen dat de invloed van de Smoot-Hawley Act op de Grote Depressie mogelijk overschat wordt (lees de economische analyse in dit Wikipedia-artikel). De economische crisis was al in volle gang toen de wet werd ingevoerd, en factoren zoals het instorten van de beurs in 1929, massale bankfaillissementen en slecht monetair beleid speelden waarschijnlijk een grotere rol in het verdiepen van de depressie. Bovendien was de internationale handel destijds een kleiner onderdeel van de Amerikaanse economie dan nu, waardoor de directe impact van de handelstarieven mogelijk beperkt bleef.
Wat wel duidelijk is, is dat de wet het vertrouwen in internationale samenwerking schaadde, wat het herstel bemoeilijkte
(ook de economen van de Rabobank hebben er in 2018 een interessant artikel over geschreven).
Wat betekent dat voor jou en mij?
Handelsoorlogen klinken een beetje als abstracte, ‘ver van mijn bed-problemen.’ Toch hebben we er als consumenten en huishoudens al snel merkbaar last van in ons dagelijks leven. Wanneer producten uit het buitenland duurder worden door invoertarieven, betalen wij als consument daar de prijs voor. Dure koffie? Misschien komen de koffiebonen uit een land dat betrokken is bij een handelsoorlog. Een nieuwe smartphone? Veel onderdelen worden internationaal verhandeld. En wanneer er ergens een tarief bijkomt, dan merken we dat in de portemonnee.
Daarnaast kunnen bedrijven te maken krijgen met hogere kosten voor grondstoffen of onderdelen, wat kan leiden tot hogere prijzen voor consumenten, minder banen, of zelfs faillissementen. En als bedrijven minder verdienen, kan dat weer invloed hebben op lonen en werkgelegenheid. Kortom, een handelsoorlog raakt niet alleen grote bedrijven en overheden, maar ook de gewone huishoudens.
Wat kun je eraan doen?
Als consument heb je natuurlijk geen directe invloed op handelsoorlogen, maar er zijn wel manieren om je voor te bereiden op de gevolgen. Bijvoorbeeld door bewust te kopen, zoals meer lokale producten. Daarmee kun je jezelf voor een deel beschermen tegen internationale prijsstijgingen.
Handelsoorlogen klinken dus misschien als iets dat ver weg gebeurt, maar ze hebben een directe impact op ons dagelijks leven. Van hogere prijzen in de supermarkt of zelfs tot een lagere baanzekerheid. De gevolgen zijn overal voelbaar.
Het wordt alleen nog afwachten welke vorm en omvang de huidige dreiging van een handelsoorlog gaat aannemen.
Wil je meer lezen?