Schuld is slecht en moet vermeden worden. Het is beter om te zorgen voor een dik spaarvarken (volslank, noemen we dat). En wanneer we het hebben over de financiën thuis, dan is dat zeker heel verstandig. Maar geldt dat ook voor de overheidsfinanciën? Nederland heeft nu een staatsschuld van €395 miljard en is druk bezig om dit bedrag te verlagen. Dat levert regelmatig kritiek op uit het buitenland. Nederland moet meer investeren. Is dat zo? En hoe erg is een staatsschuld eigenlijk?
Hoe ontstaat staatsschuld?
Staatsschuld ontstaat op dezelfde manier als iedere andere schuld. Je geeft meer uit dan je ontvangt. Wanneer de overheid in een jaar meer uitgeeft dan er binnenkomt (aan belasting) dan ontstaat er een begrotingstekort. De leningen die nodig zijn om de tekorten aan te vullen vormen bij elkaar de staatsschuld. Het gaat dus over alle tekorten die er in de afgelopen jaren zijn ontstaan.
Ook de Nederlandse staat betaalt rente wanneer zij geld leent. Op dit moment is de situatie op de kapitaalmarkt een beetje bijzonder. De staat kan nu ook langdurig (30 jaar) geld lenen tegen een negatieve rente. Maar Nederland betaalt nog wel rente over de leningen die zij in het verleden heeft afgesloten. Dit jaar kost dat €5,8 miljard. Daarmee lijkt het logisch om de schuld zo snel mogelijk af te betalen. Maar is dat ook verstandig?
Waarom een staatsschuld niet zo erg is
De overheidsfinanciën worden vaak vergeleken met het huishoudboekje thuis. Maar die vergelijking gaat niet altijd op. Een huishouden (op de klassieke manier) gaat vaak als volgt:
Twee mensen ontmoeten elkaar en besluiten samen verder te gaan. Zij werken beiden en kopen samen een huis: zij nemen een schuld op zich. Daar staat het bezit van een eigen woning tegenover. In het huishouden is het verstandig om iedere maand wat geld over te houden en structurele tekorten te vermijden. Na een jaar of 30 is de hypotheek geheel of gedeeltelijk afgelost. Na hooguit nog eens 30 jaar is het eigen huis ingeruild voor een aanleunwoning of verzorgingstehuis. En nog wat later overlijden we. De erfenis wordt door de erfgenamen afgewikkeld en daarbij is het fijn wanneer er geen schulden zijn achtergebleven. Het huishouden houdt dan op te bestaan.
Deze ‘levenscyclus’ geldt natuurlijk niet voor de Nederlandse staat. Ook de financiën zijn niet vergelijkbaar. Het huishouden van de staat houdt niet op, maar wordt overgedragen aan de volgende generatie. De ‘erfenis’ bestaat uit een land met een infrastructuur en een economie waarmee geld wordt verdiend. Het is niet onlogisch om ook de investeringen die zijn gedaan, over te dragen aan de nieuwe generatie. Zij krijgen immers de beschikking over een economie die geld in het laatje brengt. Daarom is een beetje staatsschuld niet erg.
De bijsluiter
Een beetje schuld is dus niet zo’n probleem. Maar het geheel moet uiteraard in evenwicht blijven. Wanneer de staatsschuld zó hoog oploopt dat deze door de economie niet meer te dragen is, dan wordt dat onhoudbaar. Het levert Griekse en Italiaanse taferelen op. Daar is de schuldenberg zo hoog dat deze groter is dan de totale nationale economie.
Dat geldt niet voor Nederland. De verhouding tussen de Nederlandse economie (ook wel Bruto Binnenlands Product: BBP) en de overheidsschuld is 49,6%. In Europa is afgesproken dat dit maximaal 60% mag zijn. Italië kent een schuld van 130% en Griekenland zelfs 180%. Met andere woorden: de schuld van Griekenland is 1,8 keer groter dan alles wat er in het land in één jaar wordt verdiend.
Waarom blijft Nederland dan voorlopig bezig met het verder verlagen van de schuld? In de miljoenennota werd opgemerkt dat de schuld met 49,6% nog steeds fors boven het niveau van voor de crisis ligt. De schuld bedroeg toen 43%. Dat lijkt daarmee een soort streefgetal geworden.
De staatsschuld is in dit land dus niet zo’n probleem. We kunnen er zelfs aan verdienen, alleen al door de negatieve rente die Nederland nu ontvangt. Bij een gezonde economie horen goede investeringen die zorgen dat het verdienvermogen ook in de toekomst op peil blijft. En dat mag best wat kosten.
Wil je nog meer lezen?
Duidelijk geschreven!
Volgens mij kan men een simpele vuistregel hanteren: los niet af als het geld ergens meer rendement oplevert. Geld in onderwijs en onderzoek stoppen levert veel meer op dan de rente, dus doen. Maar daar zijn ze in den haag te kortzichtig voor
Gewoon de staatsschuld oversluiten tegen negatieve rente.
Dat zou mooi zijn. Met staatsobligaties werkt dat alleen niet zo eenvoudig